جوهر ترشک یا اگزالیک اسید

اگزالیک اسید Oxalic acid یا جوهر ترشک یک اسید آلی دو پروتون دار با فرمول مولکولی C2H2O4 می باشد و به عنوان ساده‌ترین اسید دی‌کربوکسیلیک شناخته می‌شود. این اسید یک ترکیب ارگانیک و جامد کریستالی بی‌رنگ و یا پودر سفید رنگ بی بو است که محلول آن در آب نیز بی رنگ می باشد. قدرت اسیدی جوهر ترشک به دلیل وجود دو گروه کربوکسیلیکی بر روی آن، خیلی بیشتر از جوهر سرکه (اسید استیک) می باشد.

نمک های اگزالیک اسید، اگزالات نام دارند و کلسیم اگزالات یکی از سازنده های اصلی سنگ کلیه می باشد. تماس اسید اگزالیک با پوست بدن یا خوردن آن خطرناک است. در ریواس و اسفناج این ترکیب یافت می شود.

جوهر ترشک به دو صورت آبپوشیده (C2H2O4. 2 H2O) و بدون آب وجود دارد که فرم آبدار، آب خود را در 100°C از دست می دهد. این ترکیب حلالیت متوسطی در آب دارد.

کاربرد اسید اگزالیک

اسید اگزالیک از جمله از اسید هایی می باشد که کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارد؛ در ادامه به معرفی برخی از کاربرد های این ترکیب شیمیایی می پردازیم.

صنایع دارویی

• خالص سازی و یا رقیق سازی برخی مواد شیمیایی.
• استریلیزه کردن تجهیزات پزشکی.
• عامل کاهنده در دارو ها (آنتی بیوتیک ها).

عامل پاک کننده

• به همراه اسید سیتریک و اسید تارتاریک برای از بین بردن برخی لکه ها.
• دارای خواص سفیدکنندگی برای استرلیزه کردن وسایل خانگی.
• حذف جرم و آلودگی از روی سطوح.
• افزودنی برای پاک کننده های چرخ خودروها.
• از بین بردن زنگ آهن.
• محلول 5% آن برای از بین بردن لکه های جوهر.

زنبورداری

• بخار و یا محلول 6% آن در شیره ی شکر به عنوان حشره کش برعلیه کرم های انگلی. (بر روی زنبور ملکه و سایر زنبورها اثر سوئی ندارد.)

یکی از مشکلات زنبورداران از بین بردن کنه های موجود در کندو ها می باشد که از معروف ترین آن ها کنه واروا نام دارد.

• استفاده از اسید های مختلفی همچون اسیدفرمیک، سیتریک، استیک، لاکتیک و همچنین اسید اگزالیک برای از بین بردن این کنه ها.

نکات ایمنی

همانطور که در ابتدای مطب نیز اشاره کردیم این ترکیب یک اسید قوی است پس باید در هنگام استفاده از آن نکات ایمنی لازم را رعایت کنید. برخی از ویژگی های خطرناک این ترکیب شامل موارد زیر است:

• قابل احتراق است و در موقع حریق گازهای سمی تولید می کند.
• بخار وگرد و غبار مواد شیمیایی، آلوده و سمی بوده و سبب مشکل دستگاه تنفسی می شود.
• در صورت وقوع حادثه، فرد را به هوای آزاد برده و در صورت نیاز به آن تنفس مصنوعی و یا O2 بدهید.
• استفاده از ماسک ضد اسید با فیلتری که قابلیت حذف گازهای آلی و معدنی را دارد در هنگام استفاده از این ترکیب، الزامی است.

• در صورت تماس با چشم ها، به مدت ۱۵ دقیقه با پلک باز و همراه با آب زیاد چشم ها را شستشو دهید.
• در هنگام استفاده از این ترکیب از عینک ایمنی استفاد شود.

• درد شکمی، تشنج، مشکلات کلیوی، کاهش فشار خون، درد در گلو و دهان، لرزش، استفراغ و نبض ضعیف علائم احتمالی مسمویت با این ماده هستند.
• اگر فردی دچار مسمومیت با این ماده در اثر خوردن آن شده هرگز به او چیزی نخورانید؛ دهان را با آب بشوييد و شخص را وادار به استفراغ نكنيد. فوراً با پزشک يا مركز پزشكی مشورت شود.
• خوردن، آشامیدن و استفاده از دخانیات حین کار با این ماده اکیدا ممنوع است.

• تلاش کنید که با پوست و یا لباس تماس نداشته باشد.
• در صورت تماس، محل مورد نظر را با آب زیاد و صابون به مدت ۱۵ دقیقه شستشو دهید.
• در هنگام کار با این ترکیب از لباس ایمنی مناسب یا پیش بند ایمنی استفاد شود .